Je wil je peuter op de WC krijgen
Je wil dat je kleuter graag zelf z’n jas en schoenen aantrekt en vlot de deur uit gaat
Je wil graag dat je puber haar huiswerk maakt
Je wil graag dat je kind zich beleefd gedraagt
Je wil niet dat je kind speelgoed door de kamer heen gooit
Je wil niet dat je kind brutaal en verwend tegen je doet
Je wil graag dat je kind op tijd in bed ligt
(En dan ook graag zonder drama, zeuren, mopperen, omkopen, beloning of eeuwig herinneren)
Kortom: we willen graag dat ons kind luistert en meewerkt.
Maar hoe motiveer je je kind om dat te doen?
Een veel gebruikte opvoed-methode is straf voor ‘ongewenst’ gedrag en beloning voor ‘gewenst’ gedrag.
En hoewel dat soms, op de korte termijn, heel effectief kan zijn…krijg je op de lange termijn juist meer problemen.
In dit artikel kijken we naar straf, waarom het niet goed werkt en positieve alternatieven daarvoor. In een volgend artikel kijken we naar beloningen.
Dit is waarom straf niet goed werkt:
Een kind wat straf krijgt gaat echt niet zitten nadenken.
” Hmm, wat heb ik verkeerd gedaan hier?’ en hoe kan ik eenzelfde situatie de volgende keer anders aanpakken. Je kinderen helpen om hun eigen keuzes te maken, en te leren wat de gevolgen daarvan zijn. Maar daarvoor werken consequenties véél beter.
Een kind wat straf krijgt voelt zich vooral boos, verdrietig, afgewezen.
En kinderen die zich niet goed voelen hebben juist vaker ‘vervelend’ gedrag. De boosheid richt zich dan ook meestal op jou. Dat gaat ten koste van jullie emotionele connectie.
En als een kind boos of emotioneel is, kan het sowieso niet iets nieuws leren.
Kinderen leren er niks van.
Stel je kind heeft een bui, gooit de blokken door de kamer en slaat een zusje… en dat kind krijgt daarom een time-out.
Daarvan leert een kind niet beter zijn emoties herkennen en beheersen.
Of hoe je iets goed kunt maken als je iemand pijn hebt gedaan.
Of wat het de volgende keer kan proberen te doen als hij weer zo boos is.
Je kind kan deze dingen heel goed leren en je kunt je kind daarbij helpen. Alleen heeft straf niet dat effect.
Vaak straffen we omdat we zelf boos zijn…
En dat is niet de beste manier om met boosheid om te gaan of een goed voorbeeld voor je kind 😉
Straf focust een kind op ‘straf voorkomen’
En ook als straf werkt, en kinderen wel het wenselijke gedrag laten zien dan is dat om straf te voorkomen.
Het gedrag heeft een externe motivatie: straf voorkomen.
Maar je wilt liever dat je kind zich uit zichzelf goed gedraagt omdat het goed voelt. Dat het ook positieve keuzes maakt als jij niet in de buurt bent om te straffen!
Betekent geen straf dat alles dan maar mag?
…en dat er geen gevolgen zijn als je kind niet luistert of zich ‘misdraagt’?
Natuurlijk niet.
Maar er zijn andere, meer effectieve en positieve manieren om je kind te motiveren.
Om je kind te helpen de volgende keer een andere keuze te maken.
Om je kind echt iets te leren.
In plaats van straf kun je daarom veel beter natuurlijke of logische consequenties gebruiken.
Natuurlijke of logische consequenties zijn een logisch gevolg van het gedrag van je kind, en helpt je kind in de toekomst andere keuzes te maken. Kinderen leren er veel meer van omdat er een duidelijke oorzaak en gevolg relatie is.
Natuurlijke consequenties
Een natuurlijke consequentie is het natuurlijke gevolg van gedrag. Zonder dat je als ouder daar een rol in speelt. Het is wat er gebeurd als je je kind niet ‘red’ van de gevolgen van een minder handige keuze.
Als je in de regen staat, wordt je nat.
Als je niet eet, krijg je honger.
Als je je jas vergeet, krijg je het koud.
Dit is een voorbeeld:
Stel je kind vergeet regelmatig z’n broodjes mee te nemen voor school. En jij moet hem daar de hele ochtend aan herinneren, er achteraan rennen of zelfs naar school rijden om de broodjes af te leveren.
Een natuurlijke consequentie van je lunch vergeten, is dat je honger krijgt.
Bij consequenties is het belangrijk dat je ze van te voren communiceert. Dus je zou kunnen zeggen: Ik heb er alle vertrouwen in dat je zelf aan je broodjes kunt denken. Vanaf nu ga ik niet meer naar school rijden als je je broodjes vergeten bent.
Logische consequenties
Een logische consequentie is een die je zelf bedacht hebt als ouder. Voor wanneer natuurlijke consequenties niet beschikbaar zijn of te gevaarlijk:
Te gevaarlijk is bijvoorbeeld de natuurlijke consequentie van een hete pan op het vuur aanraken, of zonder kijken de straat over steken, of je medicijnen niet innemen.
Of als een natuurlijke consequentie zo lang duurt dat je kind er nu niks van leert:
Het duurt bijvoorbeeld heel lang voordat je gaatjes krijgt als je je tanden niet poetst. Dus daar leert je kind nu niets van.
Een logische consequentie moet wel een relatie hebben met het gedrag. Zodat het voor kinderen een logisch oorzaak en gevolg is.
Dit is een voorbeeld:
De natuurlijke consequentie van te laat naar bed gaan is dat je de volgende dag moe bent. Maar dat werkt voor veel kinderen niet goed genoeg 😉
Stel dat bedtijd 9 uur is. Maar je kind treuzelt altijd enorm en je moet er steeds achteraan zitten: “Poets je tanden! Niet vergeten naar de WC te gaan. Kom op, even doorwerken!” Vervelend en vermoeiend – voor jou en je kind.
Een logische consequentie hier zou kunnen zijn:
“Je kunt er voor kiezen om om 9 uur in bed te liggen – met gepoetste tanden en naar de WC geweest of je gaat morgen een half uur eerder naar bed.”
Genoeg slaap en op tijd in bed liggen is belangrijk dus als je er voor kiest om dat niet te doen dan is het een logisch gevolg dat we daar eerder mee moeten beginnen.
Natuurlijke en logische consequenties werken vooral goed bij herhalend gedrag.
En het is belangrijk dat je ze respectvol communiceert. Kinderen voelen zich vaak al slecht of schamen zich als ze een foutje hebben gemaakt.
Als jij vervolgens zegt: “Ik zei toch dat je het koud zou krijgen zonder jas!”
Of: “Eigen schuld dikke bult, moest je gister maar op tijd in bed liggen.”
Dan voelt een kind zich nog slechter, boos of verdrietig, en richt zich dat tegen jou. In plaats van dat ze zich veilig en gesteund voelen om zelf keuzes te maken en soms foutjes te maken.
Het is ook belangrijk dat je consequenties van te voren communiceert. Op die manier geef je je kind een keuze:
Je kunt er voor kiezen om je binnen 5 minuten klaar te maken voor bed, of je kunt er voor kiezen om dat niet te doen.
(en dan weet je kind al wat de consequentie daarvan is want dat had je van te voren gecommuniceerd).
Als de keuze en de consequentie duidelijk zijn, dan kun jij het loslaten en hoef je niet meer te zeuren of herhalen. Nu is het aan je kind om een keuze te maken: Je kind vertoont het gewenste gedrag of je voert – vriendelijk en rustig – de consequentie uit.
De verantwoordelijkheid ligt bij je kind. Je kind leert zelf keuzes te maken, en wat de gevolgen van die keuzes zijn.
Je geeft je kind positieve invloed over zijn of haar eigen leven (een van de twee belangrijkste emotionele behoeftes van kinderen) en helpt je kind zelfstandig te worden.
Het is geen straf, je hoeft niet boos te worden, je kind maakt een keuze en die keuze heeft een consequentie. En als je vriendelijk, rustig en steunend blijft, dan leert je kind dat het de volgende keer waarschijnlijk toch liever de andere keuze maakt.
Niet elke situatie is het beste op te lossen met een consequentie.
Soms is er geen goede natuurlijke of logische consequentie beschikbaar.
Sommige kinderen zijn nog te jong om consequenties te overzien.
En soms werken andere methodes gewoon beter.
En het is belangrijk om ook te kijken naar andere factoren:
- Wat wil je kind vertellen met zijn gedrag?
- Welke behoefte of motivatie zit er onder?
- Communiceer jij op een manier die weerstand oproept of die meewerken uitnodigt?
- Heb jij onhandige gewoontes die onbedoeld ‘vervelend’ meer oproepen?
Als je de neiging hebt overal consequenties voor in te zetten, dan spelen er meestal andere factoren een rol.
Maar, natuurlijke en logische consequenties zijn een goede tool om achter te hand te hebben bij herhalend gedrag.
Wil je meer Positieve Opvoed-tools leren?
En hoe je die kunt gebruiken zodat:
- je kind steeds meer positieve keuzes gaat maken,
- meer zelfvertrouwen krijgt
- jij niet meer hoeft te zeuren, drammen of herhalen voor dat je kind luistert
- nooit meer hoeft te schreeuwen of straffen
- jullie emotionele connectie alleen maar sterker wordt
Dan is de cursus Hoogsensitief Opvoeden iets voor jou.
In 8 modules met met meer dan 60 video’s vind je alles wat je nodig hebt voor het begeleiden van hoogsensitieve kinderen van 2,5 tot 16 jaar.
